De bouwsector wordt al geruime tijd geconfronteerd met structureel stijgende materiaalprijzen, strengere regelgeving en onvoorziene keuzes tijdens het bouwproces. In die context blijft de vraag vaak opduiken: kan een bouwheer de architect aansprakelijk stellen voor de overschrijding van het bouwbudget? Bouwheren verwijzen geregeld naar een vooraf besproken budget en stellen zich vragen bij het uiteindelijke kostenplaatje.
In dit artikel willen we even toelichten in welke mate u als architect contractueel verantwoordelijk bent, welke verplichtingen u heeft binnen uw advies- en bijstandsverbintenis, en hoe rechtspraak hiermee omgaat.
1. Technische bijstand: kern van uw opdracht
Als architect bent u gehouden om de bouwheer te adviseren en technisch bij te staan. U moet waken over de correcte uitvoering van de werken conform de plannen, geldende regelgeving en afspraken. Regelmatige werfbezoeken zijn essentieel om deze opdracht naar behoren uit te voeren.
2. Bijstand bij de keuze van derden
Concreet betekent dit dat u de bouwheer wijst op de noodzaak van een geschikte derde partij en hem daarin begeleidt.
3. Financiële en budgettaire bijstand
Uw verplichting tot budgettaire bijstand geldt gedurende de volledige duur van de overeenkomst en omvat onder meer:
- In de voorontwerpfase: nagaan wat de financiële mogelijkheden van de bouwheer zijn en de haalbaarheid inschatten. Hierna kan een benaderende raming worden opgesteld. M.a.w. kan u bij het afsluiten van het architectencontract de bouwheer best actief bevragen over het bouwbudget.
- In de ontwerpfase: het project vormgeven binnen de contouren van het vooropgestelde programma en budget.
- Tijdens ontwerp en uitvoering: de bouwheer informeren over de budgettaire impact van keuzes of wijzigingen.
Let op: het bouwbudget hoeft niet altijd een essentieel onderdeel van de overeenkomst te zijn. Enkel indien de bouwheer dit in de precontractuele fase uitdrukkelijk als essentieel kenbaar maakt én u dat aanvaardt, kan dit juridisch anders liggen.
De advies- en bijstandsverbintenis in uw hoofde blijft een inspanningsverbintenis. Dit betekent dat u zich ertoe verbindt alle redelijke middelen aan te wenden, maar u garandeert geen bepaald resultaat.
Toch sluit dit een mogelijke aansprakelijkheid niet uit. Indien de budgetoverschrijding aanzienlijk is én de bouwheer kan aantonen dat u een fout heeft gemaakt, hij daardoor schade heeft geleden en er een oorzakelijk verband bestaat tussen beide, kan u aansprakelijk worden gesteld.
Anders gezegd moet de bouwheer kunnen bewijzen dat u als architect de bouwkost niet heeft geraamd zoals een normaal zorgvuldig en voorzichtig architect in dezelfde omstandigheden zou doen én dat deze inschattingsfout heeft geleid tot een ontoelaatbare overschrijding van de oorspronkelijke raming. Er moet ook gekeken worden of de bouwheer niet tekort is gekomen aan zijn medewerkingsplicht.
Men zal hierbij kijken naar de concrete omstandigheden en rekening houden met volgende vragen : Heeft de bouwheer wijzigingen gevraagd aan het programma ? Werd de weerslag op het budget besproken tussen partijen? Heeft de bouwheer zijn akkoord gegeven op de nieuwe raming? Gaat het over onvoorzienbare omstandigheden die de bouwkost verhogen en door de architect niet konden worden ingeschat bij de raming ?
Zo kunnen er verborgen gebreken bestaan bij het te verbouwen gebouw, er kunnen nieuwe wettelijke of reglementaire bepalingen ontstaan tijdens de werken of er kan sprake zijn van een plotse en onvoorzienbare stijging van materiaalkosten, wat niet zonder meer een fout in hoofde van de architect betekent. In dit laatste geval raden wij u aan om de bouwheer tijdig en voldoende te informeren van zodra u weet krijgt van prijsstijgingen. Dit gebeurt best schriftelijk zodat u achteraf kan aantonen dat u uw advies- en bijstandsverplichting bent nagekomen.
4. Juridische bijstand: grenzen van uw rol
Dit betekent dat u op de hoogte moet zijn van essentieel wettelijk reglementaire bepalingen die noodzakelijk zijn om uw opdracht als architect uit te
voeren, zijnde het opstellen van de plannen en de controle op de uitvoering van de werken maar u hoeft geen juridisch adviseur van de bouwheer te zijn.
Wie verder gaat dan de klassieke adviesopdracht en juridisch advies verleent, loopt het risico buiten de dekking van de polis beroepsaansprakelijkheid te vallen bij een mogelijk schadegeval.
5. Oplevering van de werken: rol en verantwoordelijkheid
Als architect treedt u op als technisch raadgever en moet u de bouwheer bijstaan en oordelen of het werk door de aannemer is uitgevoerd overeenkomstig de plannen, de bestekken en volgens de regels van de kunst. De architect gaat daarbij na of de eventuele tekortkomingen aanleiding dienen te geven tot herstelling of tot weigering van de aanvaarding. U mag echter niet vergeten dat het de aannemer is die de werken oplevert. Het in ontvangst nemen en het aanvaarden van de werken is een taak die toekomt aan de bouwheer en dus niet aan de architect. De bouwheer is niet verplicht zich te laten bijstaan door de architect bij de oplevering.
